Cách nhận biết trẻ chậm nói: Dấu hiệu và giải pháp cho phụ huynh

[dochoiphulong]

Ngôn ngữ là phương tiện quan trọng giúp trẻ nhỏ giao tiếp và phát triển trí tuệ. Tuy nhiên, không phải đứa trẻ nào cũng phát triển ngôn ngữ theo đúng mốc thời gian bình thường. Nhiều phụ huynh lo lắng khi con đã đến tuổi biết nói mà vẫn chưa phát âm được từ ngữ rõ ràng. Vậy cách nhận biết trẻ chậm nói là gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và giải pháp phù hợp cho tình trạng này.

---

1. Thế nào là chậm nói?​

Chậm nói là tình trạng trẻ không đạt được các mốc phát triển ngôn ngữ tương ứng với độ tuổi. Trẻ có thể chậm trong việc phát âm từ đơn, ghép câu, hoặc không hiểu được lời nói của người khác. Trẻ chậm nói có thể chỉ đơn thuần là chậm phát triển ngôn ngữ hoặc là dấu hiệu của một vấn đề sâu xa hơn như rối loạn phát triển, tự kỷ, khiếm thính...

---

2. Cách nhận biết trẻ chậm nói qua từng độ tuổi​

Trẻ từ 0 – 6 tháng tuổi:​

• Không phản ứng với âm thanh lớn hoặc tiếng gọi tên.
• Không tạo ra âm thanh như ê a, bi bô.
• Không quay đầu về hướng phát ra âm thanh.

Trẻ từ 6 – 12 tháng:​

• Ít hoặc không bập bẹ những âm cơ bản như “ba”, “ma”, “da”.
• Không cố gắng bắt chước âm thanh hoặc cử chỉ.
• Không phản ứng khi được gọi tên.

Trẻ từ 12 – 18 tháng:​

• Không thể nói ít nhất 3 từ đơn có nghĩa (như “ba”, “mẹ”, “ăn”).
• Không hiểu và làm theo những chỉ dẫn đơn giản như “lại đây”, “đưa mẹ cái này”.
• Ít giao tiếp bằng ánh mắt, cử chỉ.

Trẻ từ 18 – 24 tháng:​

• Không thể nói được ít nhất 10 từ có nghĩa.
• Không biết ghép từ thành cụm đơn giản như “mẹ ơi”, “ăn cơm”.
• Không thể biểu đạt nhu cầu bằng lời hoặc cử chỉ.

Trẻ từ 2 – 3 tuổi:​

• Vốn từ vựng ít, nói không rõ ràng, người lạ khó hiểu.
• Không thể nói câu dài từ 2 đến 3 từ.
• Không trả lời được những câu hỏi đơn giản như “Tên con là gì?”, “Cái này là cái gì?”

---

3. Nguyên nhân trẻ chậm nói​

Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp phụ huynh có hướng xử lý phù hợp. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng trẻ chậm nói:

a. Nguyên nhân sinh lý​

• Khiếm thính: Trẻ không nghe rõ sẽ không bắt chước và học được ngôn ngữ.
• Vấn đề về cơ quan phát âm: Trẻ có dị tật về môi, lưỡi hoặc vòm họng sẽ khó phát âm.

b. Nguyên nhân tâm lý và môi trường​

• Thiếu tương tác: Trẻ ít được nói chuyện, đọc sách, hát, tương tác với người lớn.
• Sử dụng thiết bị điện tử quá sớm: Trẻ bị phụ thuộc vào màn hình, thiếu môi trường nói chuyện thực tế.
• Cha mẹ quá bao bọc: Làm thay hoặc hiểu hết ý trẻ khiến trẻ không có cơ hội phải nói để giao tiếp.

c. Nguyên nhân do rối loạn phát triển​

• Tự kỷ: Trẻ thường kèm theo biểu hiện thiếu giao tiếp bằng mắt, không phản ứng khi gọi tên, lặp lại hành vi.
• Chậm phát triển trí tuệ: Ngôn ngữ là một phần trong phát triển toàn diện, nếu trí tuệ kém, ngôn ngữ cũng bị ảnh hưởng.

---

4. Khi nào cần đưa trẻ đi khám?​

Nếu phụ huynh nhận thấy các dấu hiệu dưới đây, nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, tâm lý hoặc phục hồi chức năng:

• Trẻ không biết nói từ đơn khi đã 18 tháng tuổi.
• Trẻ 2 tuổi mà không ghép được hai từ thành câu.
• Trẻ có vẻ không hiểu lời nói hoặc không phản ứng với âm thanh.
• Trẻ mất kỹ năng ngôn ngữ đã từng có.
• Trẻ không nhìn vào mặt người nói, không giao tiếp bằng mắt.

---

5. Giải pháp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ​

a. Tăng cường tương tác với trẻ​

• Dành thời gian mỗi ngày để nói chuyện, kể chuyện, đọc sách cho trẻ.
• Lặp lại từ ngữ đơn giản để trẻ bắt chước.
• Dạy trẻ gọi tên đồ vật, hành động trong cuộc sống hằng ngày.

b. Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử​

• Không nên cho trẻ dưới 2 tuổi dùng điện thoại, máy tính bảng.
• Thay vào đó, khuyến khích các trò chơi vận động, tưởng tượng, đóng vai...

c. Tạo môi trường ngôn ngữ phong phú​

• Cho trẻ tiếp xúc với nhiều người: ông bà, anh chị em, bạn bè...
• Cho trẻ tham gia lớp học mầm non, nhóm chơi tương tác.

d. Tìm đến chuyên gia ngôn ngữ​

• Nếu sau 2 tuổi mà trẻ vẫn có dấu hiệu chậm nói, phụ huynh nên đưa trẻ đi kiểm tra và can thiệp sớm với chuyên viên ngôn ngữ trị liệu.

---

Kết luận​

Việc nhận biết sớm và đúng cách tình trạng trẻ chậm nói có vai trò vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện. Hy vọng rằng qua bài viết này, các bậc phụ huynh đã hiểu rõ cách nhận biết trẻ chậm nói, từ đó có biện pháp can thiệp phù hợp và kịp thời. Hãy nhớ rằng, ngôn ngữ không chỉ là lời nói, mà còn là chìa khóa mở ra thế giới giao tiếp và học tập cho con.