Giáo án Lịch sử 10 bài 11 Văn hóa truyền thống Đông Nam Á

[Huyền Trang]

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần :

1. Kiến thức

- Nắm được những thành tựu rực rỡ về văn hoá của các dân tộc Đông Nam Á trong các lĩnh vực văn tự, văn học, nghệ thuật.

- Qua đó hiểu được những nét tương đồng về văn hoá và sự sáng tạo của văn hoá mỗi dân tộc.

2. Tư tưởng

- Giáo dục ch HS lòng tự hào về truyền thống văn hoá của các dân tộc Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

3. Kỹ năng

- Kĩ năng nhận biết, phân tích các tranh ảnh nghệ thuật, các công trình kiến trúc của các nước Đông Nam Á.

II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY HỌC
- Các tranh ảnh về văn hoá của các nước trong khu vực thời phong kiến.

- Sưu tầm những tư liệu về các công trình văn hoá tiêu biểu của khu vực.

II. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC

1. Dẫn dắt vào bài mới

Do có nét tương đồng về địa lý và điều kiện tự nhiên, cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo nên một nền văn hoá bản địa có cội nguồn chung thời tiền sử trước khi tiếp súc với văn hoá Ấn Độ và Trung Hoa. Trong tính thống nhất của khu vực, mỗi dân tộc vẫn giữ được nguồn gốc và bản sắc của dân tộc mình. Để tìm hiểu những thành tựu về truyền thống của các dân tộc Đông Nam Á như thế nào? Sự ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ và Trung Hoa đến văn hoá các nước trong khu vực ra sao chúng ta cùng vào bài học hôm nay để trả lời các câu hỏi nêu trên.

2. Kiểm tra bài cũ

Câu hỏi 1: Sự thịnh đạt của các quốc gia phong kiến Đông Nam Á được biểu hiện như thế nào?

Câu hỏi 2: Vì sao các quốc gia Đông Nam Á lại suy yếu vào thế kỉ XVIII?

3. Tổ chức các hoạt động trên lớp

Hoạt động của thầy và trò​	Nội dung kiến thức HS cần nắm​
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân	1. Tín ngưỡng và tôn giáo
- GV trình bày và phân tích: Giai đoạn đầu tiên của mình, các cư dân Đông Nam Á tôn sùng hình thức tín ngưỡng nguyên thủy như tục thờ cúng tổ tiên.
- GV hỏi: Ngoài thờ cúng tổ tiên cư dân Đông Nam Á còn thờ cúng những gì? - HS suy nghĩ tự trả lời câu hỏi.	- Giai đoạn đầu các cư dân Đông Nam Á tôn sùng hình thức tín ngưỡng nguyên thủy như tục thờ cúng tổ tiên, thờ thần Sông, thần Đất,...
- GV nhận xét và chốt ý: Người ta còn thờ các thần: thần Núi, thần Sông, thần Lửa, thần Đất - vị thần bảo hộ cho nông nghiệp được đề cao.
- GV trình bày: Gắn liền với nghề trồng lúa nước tín phồn thực với các nghi thức cầu mong được mùa, cầu cho các giống loài sinh sôi, nảy nở cũng rất phát triển.	- Tín ngưỡng phồn thực với các nghi thức cầu mong được mùa, cầu cho các giống lòai sinh sôi, nảy nở cũng rất phát triển.
- HS có thể lấy những ví dụ ở chỗ mình sinh sống về những nghi lễ tín ngưỡng này
Hoạt động 2: Cá nhân
- GV nêu câu hỏi: Cùng với tín ngưỡng nguyên thủy Đông Nam Á còn ảnh hưởng bởi tôn giáo nào? Quá trình du nhập ra sao?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, trình bày và phân tích:
+ Từ những thế kỉ đầu Công nguyên tôn giáo lớn từ Ấn Độ và Trung Quốc bắt đầu du nhập và ảnh hưởng đến đời sống văn hoá tinh thần của các dân tộc Đông Nam Á.
+ Những thế kỉ đầu Công nguyên, Hin-du giáo có phần thịnh hành hơn ở trong khu vực, người ta tạc nhiều tượng và xây nhiều tháp theo kiểu kiến trúc Hin-du. Thế kỉ XIII, dòng phật giáo Tiểu thừa chiếm ưu thế ở nhiều nước, đền tháp cũ bị bỏ vắng, các chùa mới mọc lên.	- Những thế kỉ đầu Công nguyên Hin du giáo truyền bá thịnh hành ở trong khu vực, nhiều đền tháp theo kiểu kiến trúc Hin-du được xây dựng. - Thế kỉ XIII, Phật giáo truyền bá chiếm ưu thế ở nhiều nước, các chùa mới mọc lên.
- GV nêu câu hỏi: Vai trò của Phật giáo đối với đời sống xã hội các nước Đông Nam Á?
- HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Phật giáo đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội và văn hoá cư dân Đông Nam Á. Tăng sư cũng như nhà nước chú ý phổ biến tư tưởng của Phật giáo trong dân chúng đặc biệt là qua giáo dục. Chùa đã trở thành trung tâm văn hoá, nơi lưu trữ và phổ biến văn hoá trí thức cho dân chúng.	- Vai trò phật giáo: Phật giáo đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội và văn hoá cư dân Đông Nam Á, được chú ý phổ biến trong dân chúng đặc biệt là qua giáo dục.
- HS lấy ví dụ về những sinh hoạt cộng đồng ở các ngôi chùa tại các địa phương mình sinh sống.
- GV nêu câu hỏi: Ngoài Phật giáo thì Đông Nam Á còn ảnh hưởng bởi tôn giáo nào?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và kết luận:
+ Thế kỉ XII - XIII Hồi giáo được du nhập cùng với thương nhân Ả Rập vào Đông Nam Á, chủ yếu là ở các nước hải đảo, dẫn đến việc hàng loạt các tiểu quốc Hồi giáo ra đời.	- Ngoài ra đạo Hồi và Ki-tô giáo cũng xâm nhập vào các nước Đông Nam Á.
+ Khi người phương Tây vào buôn bán thì đạo Ki-tô cũng dần được xâm nhập vào.
Hot động 1: Cả lớp và cá nhân	2. Văn tự và văn học
Trước hết GV trình bày và phân tích:
Chữ Phạn của Ấn Độ du nhập vào Đông Nam Á rất sớm, điều này thể hiện qua các văn bia. Tuy nhiên, trên cơ sở chữ Phạn các dân tộc Đông Nam Á đã sáng tạo ra chữ viết riêng của mình.	- Văn tự: + Chữ Phạn của Ấn Độ du nhập vào Đông Nam Á rất sớm, song các dân tộc Đông Nam Á đã sáng tạo ra chữ viết riêng của mình.
- GV nêu câu hỏi: Nêu những biểu hiện các dân tộc Đông Nam Á tạo ra chữ viết riêng của mình?
- HS đọc đoạn chữ nhỏ SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và trình bày rõ : Người Chăm từ thế kỉ IV còn người Khơ-me đầu thế kỉ VII đã có chữ viết riêng. Chữ Mã Lai cổ được tìm thấy ở Xu-ma-tơ-ra có niên đại năm 683. Chữ Thái cổ hình thành đầu thế kỉ XIII mang nhiều yếu tố chữ Pê-gu, còn chữ Pê-gu cổ lại chịu ảnh hưởng của chữ Ấn Độ điều này cho thấy chữ Thái chịu ảnh hưởng của chữ Ấn Độ song có sự sáng tạo.
- GV nhấn mạnh sự sáng tạo ra chữ viết riêng và cải tiến nó từ chữ Ấn Độ không phải là sự bắt chước đơn giản mà là cả quá trình lao động sáng tạo, công phu một thành tựu đáng kể của cư dân Đông Nam Á.	+ Sự sáng tạo ra chữ viết riêng là cả một quá trình lao động sáng tạo, công phu của các dân tộc.
Hoạt động 2: Cá nhân
- GV nêu câu hỏi: Sự truyền bá chữ Phạn đã có tác động như thế nào đến văn học?
- HS tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Tạo điều kiện cho cư dân Đông Nam Á sớm tiếp xúc với dòng văn học viết.
- GV nói rõ: Tuy nhiên trước khi tiếp xúc với nền văn học viết thì ở Đông Nam Á đã tồn tại dòng văn học dân gian, bắt nguồn từ chính cuộc sống lao động cần cù và đấu tranh của các dân tộc.	- Văn học: + Đông Nam Á hình thành dòng văn học dân gian, bắt nguồn từ chính cuộc sống lao động cần cù và đấu tranh của các dân tộc.
- HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK nói về kho tàng văn học dân gian phong phú của các dân tộc Đông Nam Á.
- GV trình bày và phân tích:
+ Dòng văn học viết xuất hiện muộn nhưng phát triển nhanh và trở thành dòng văn học của dân tộc. Tuy nhiên dòng văn học viết cũng chịu ảnh hưởng của văn học Ấn Độ và Trung Hoa về cả mẫu tự và đề tài thể loại, đó là những trường ca, sử thi.	+ Dòng văn học viết xuất hiện muộn và chịu ảnh hưởng của văn học Ấn Độ và Trung Hoa.
+ Cùng với sự hình thành các quốc gia dân tộc, dòng văn học bằng tiếng dân tộc cũng phát triển mạnh thay thế dần cho dòng văn học vay mượn từ bên ngoài. Đồng thời văn học viết có xu hướng về tìm với văn học dân gian.	+ Cùng với sự hình thành các quốc gia dân tộc, dòng văn học bằng tiếng dân tộc cũng phát triển mạnh. Đồng thời văn học viết có xu hướng về tìm với văn học dân gian.
Hoạt động: Cả lớp, cá nhân	3. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc
- Trước hết, GV nêu câu hỏi: Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Đông Nam Á có ảnh hưởng bởi kiến trúc nào?
- HS suy nghĩ và trả lời.
- GV nhận xét và chốt ý: Kiến trúc Đông Nam Á chịu ảnh hưởng bởi kiến trúc Ấn Độ và kiến trúc Hồi giáo. - GV nhấn mạnh cho HS rõ: Kiểu kiến trúc của Ấn Độ có thể chia làm hai loại: + Các đền thờ Hin-du ở Nam Ấn được xây dựng từ thời đá nguyên khối, là những tháp có cấu trúc hình vuông hay chữ nhật.	- Kiến trúc Đông Nam Á chịu ảnh hưởng bởi kiến trúc Ấn Độ và kiến trúc Hồi giáo: cả hai kiểu kiến trúc có cấu trúc hình vuông hay chữ nhật và hình tháp đều có mặt, nhưng phổ biến là kiểu kiến trúc có cấu trúc vuông hay hình chữ nhật.
+ Các đền thờ ngoài tháp chính còn có một tháp phụ và tháp hình núi.
Cả hai loại kiến trúc này đều có mặt ở Đông Nam Á nhưng phổ biến là kiểu kiến trúc vuông hay hình chữ nhật.
- Tiếp theo, GV giới thiệu những công trình kiến trúc ở Đông Nam Á trong SGK hoặc những tranh ảnh sưu tầm được như: Khu di tích Mĩ Sơn ở Việt Nam, tổng kiến trúc Bô-rô-bu-đua ở In-đô-nê-xi-a.	- Thành tựu: + Khu di tích Mĩ Sơn ở Việt Nam, tổng kiến trúc Bô-rô-bu-đua ở In-đô-nê-xi-a.
- GV nêu câu hỏi: Kiến trúc tiêu biểu nhất của Đông Nam Á ở là công trình nào? Nêu những nét hiểu biết của mình về công trình đó?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, trình bày và phân tích: Thế kỉ X-XIII, khu đền Ăng co ở Cam-pu-chia là di tích nổi tiếng nhất ở Đông Nam Á. Ăng-co Vát được xây dựng đầu thế kỉ XII và Ăng-co Thom được xây dựng dưới thời Giay-a-vác-man VII. Đền Ăng-co Thom nổi tiếng bởi những hình chân dung mặt người đồ sộ những nụ cười hàm súc và bí ẩn, bởi những bức phù điêu tả lại cảnh thời Giay-a-vác-man VII đánh thủy quân Cham-pa, những hình ảnh nữ thần Ap-sa-ra mềm mại uyển chuyển, đầy sức sống.	+ Nổi tiếng nhất là khu đền Ăng-co ở Cam-pu-chia: Ăng-co Vát được xây dựng đầu thế kỷ XII và Ăng-co Thơm được xây dựng dưới thời Giay-a-vác-man VII.
- GV nêu câu hỏi: Ngoài ra kiến trúc Đông Nam Á còn có thành tựu nào?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và kết luận: Ngoài ra còn có chùa được xây dựng nhiều.
- GV trình bày: Ở Mi-an-ma, chỉ riêng khu di tích Pa-gan, hiện nay còn 5000 ngôi chùa lớn nhỏ nằm rải rác ở sông I-ra-oa-đi; chùa là nơi thờ tự, thờ hình tượng của Phật, cùng với kiến trúc tượng thần, phật cũng chịu ảnh hưởng cả nghệ thuật Ấn Độ nhưng có sự sáng tạo. Chủ yếu có hai loại: tượng tròn và phù điêu.	+ Ngoài ra còn có chùa được xây dựng ở nhiều nơi, tiêu chuẩn là chùa vàng ở Mi-an-ma. + Cùng với kiến trúc là tượng thần, phật cũng chịu ảnh hưởng cả nghệ thuật Ấn Độ nhưng có sự sáng tạo.
- GV gọi HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK để thấy được giá trị kiến trúc và giá trị nghệ thuật của chùa vàng ở Mi-an-ma.

4. Sơ kết bài học

- Hướng dẫn HS trả lời các câu hỏi: Những hình thức tín ngưỡng ở Đông Nam Á? Những thành tựu chủ yếu về văn học và kiến trúc? Sự sáng tạo về chữ viết và kiến trúc Đông Nam Á?

5. Dặn dò, bài tập về nhà

- Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK.

- Đọc trước bài mới.
Tải đầy đủ nội dung giáo án lịch sử 10 Văn hóa truyền thống Đông Nam Á tại file đính kèm