Giáo án Lịch sử 10 Bài 25: Chính sách đô hộ các triều đại phong kiến phương Bắc và những chuyển biến trong xã hội Việt Nam

[Huyền Trang]

Bài 25 CHÍNH SÁCH ĐÔ HỘ CỦA CÁC TRIỀU ĐẠI PHONG KIẾN PHƯƠNG BẮC VÀ NHỮNG CHUYỂN BIẾN TRONG XÃ HỘI VIỆT NAM​

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức

- Giúp HS nắm được những nội dung cơ bản chính sách đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc ở nước ta và những chuyển biến kinh tế, văn hoá, xã hội nước ta trong thời Bắc thuộc.

2. Tư tưởng, tình cảm

- Giáo dục tinh thần đấu tranh bền bỉ chống đồng hóa giành độc lập dân tộc của nhân dân ta.

3. Kỹ năng

- Bồi dưỡng kỹ năng liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả, chính trị với kinh tế, văn hoá, xã hội.

II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Lược đồ SGK ban KHXH nhân văn lớp 10.

- Tài liệu minh họa khác.

III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra bài cũ

- Câu hỏi 1: Tóm tắt quá trình hình thành quốc gia Văn Lang - Âu Lạc.

- Câu hỏi 2: Đời sống vật chất tinh thần của người Việt cổ trong xã hội Văn Lang - Âu Lạc.

2. Mở bài

Từ khi nước Âu Lạc bị Triệu Đà xâm chiếm 179 TCN cho đến đầu thế kỷ X nước bị các triều đại phong kiến phương Bắc đô hộ. Lịch sử thường gọi đó là thời kỳ Bắc thuộc. Để thấy được chế độ cai trị tàn bạo, âm mưu thâm độc của phong kiến phương Bắc với dân tộc ta và những chuyển biến về kinh tế, văn hoá xã hội ở nước ta thời Bắc thuộc, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bài 25.

3. Tổ chức dạy và học

Hoạt động của thầy và trò​	Kiến thức cơ bản​
Hoạt động: Cả lớp - cá nhân	I. CHÍNH SÁCH ĐÔ HỘ
- GV giảng giải: 179 TCN Triệu Đà xâm luợc Âu Lạc, từ đó nước ta lần lượt bị các triều đại phong kiến Trung Quốc: nhà Triệu, Hán, Tùy, Đường đô hộ. Đất Âu Lạc cũ bị chia cắt thành các quận, huỵên.	1. Tổ chức bộ máy cai trị
- Nhà Triệu chia thành 2 quận, sát nhập vào quốc gia Nam Việt.
- Nhà Hán chia làm 3 quận sát nhập vào bộ giao chỉ cùng với một số quận của Trung Quốc.
- Nhà Tùy, Đường chia làm nhiều châu. Từ sau khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm 40, chính quyền đô hộ cử quan lại cai trị đến cấp huyện (Trực trị).	- Các triều đại phong kiến phương Bắc từ nhà Triệu, Hán, Tùy, Đường đều chia nước ta thành các quận, huyện, cử quan lại cai trị đến cấp huyện.
- GV giới thiệu trên “Lược đồ nước ta thời thuộc Đường thế kỉ VII - IX” trong SGK để HS thấy rõ nước ta lúc đó.
- GV phát vấn: Các triều đại phong kiến phương Bắc chia Âu Lạc cũ thành quận, huyện nhằm mục đích gì?
- HS suy nghĩ trả lời. - GV bổ sung, kết luận về âm mưu thâm độc của chính quyền phương Bắc.	- Mục đích của phong kiến phương Bắc là sát nhập đất Âu Lạc cũ vào bản đồ Trung Quốc.
Hoạt động: Cả lớp - Cá nhân	2. Về kinh tế
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy những chính sách bóc lột kinh tế chính quyền đô hộ.
- HS theo dõi SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận.	+ Thực hiện chính sách bóc lột, cống nạp nặng nề.
	+ Nắm độc quyền muối và sắt.
- GV có thể minh họa bằng tư liệu tham khảo về chính sách bóc lột tàn bạo, triệt để của chính quyền đô hộ trong sách hướng dẫn GV.	+ Quan lại đô hộ bạo ngược tham ô ra sức bóc lột dân chúng để làm giàu.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về chính sách bóc lột của chính quyền đô hộ?
- HS suy nghĩ, trả lời: Đó là một chính sách bóc lột triệt để tàn bạo, đặc biệt nặng nề chỉ có ở một chính quyền ngoại bang.
Hoạt động: Cả lớp - cá nhân	3. Về văn hoá, xã hội
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được chính sách về văn hoá của chính quyền đô hộ.
- HS theo dõi SGK, trả lời câu hỏi. - GV bổ sung, kết luận:	+ Truyền bá Nho giáo, mở lớp dạy chữ Nho.
- GV có thể gợi cho HS nhớ lại những kiến thức đã học về Nho giáo. Giáo lý của nho giáo quy định tôn ti, trật tự của xã hội rất khắt khe ngặt nghèo, vì vậy chính quyền thống trị thường lợi dụng nho giáo, biến nho giáo thành công cụ để thống trị nhân dân. Chính quyền đô hộ phương Bắc truyền bá nho giáo vào nước ta cũng không nằm ngoài mục đích đó.
	+ Bắt nhân dân ta phải thay đổi phong tục, tập quán theo người Hán.
	+ Đưa người Hán vào sinh sống cùng người Việt.
- GV phát vấn: Chính sách đó của chính quyền đô hộ nhằm mục đích gì? GV có thể gợi ý: Chính quyền đô hộ bắt nhân dân phải thay đổi cho giống với người Hán, giống đến mức không phân biệt được đâu là người Hán đâu là người việt thì càng tốt
- “Hán hóa người Việt” âm mưu đó thường gọi là gì?
- HS suy nghĩ và trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Về mục đích của chính quyền đô hộ để HS thấy được âm mưu thâm độc của chính quyền phương Bắc.	=> Nhằm mục đích thực hiện âm mưu đồng hóa dân tộc Việt Nam.
- GV giảng giải tiếp về luật pháp hà khắc và chính sách đàn áp các cuộc đấu tranh của chính sách đô hộ.	- Chính quyền đô hộ còn áp dụng luật pháp hà khắc và thẳng tay đàn áp các cuộc đấu tranh của nhân dân ta.
- GV tiểu kết: Chính sách bóc lột vô cùng tàn bạo và thâm độc của chính quyền đô hộ kéo dài hàng nghìn năm trong thời Bắc thuộc quả là một thử thách vô cùng cam go, ác liệt với dân tộc ta trong cuộc đấu tranh giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc. Những chính sách đó đưa đến sự chuyển biến xã hội như thế nào? Chúng ta vào mục 2.
Hoạt động 1: Cả lớp - cá nhân - GV thuyết trình về tình hình kinh tế của nước ta thời Bắc thuộc cơ bản như trong SGK sau đó kết luận.	II. NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ, VĂN HOÁ VÀ XÃ HỘI 1. Về kinh tế - Trong nông nghiệp:
	+ Công cụ sắt được sử dụng phổ biến.
	+ Công cuộc khai hoang được đẩy mạnh.
	+ Thủy lợi mở mang.
	=> Năng suất lúa tăng hơn trước.
	- Thủ công nghiệp, thương mại có sự chuyển biến đáng kể.
	+ Nghề cũ phát triển hơn: Rèn sắt, khai thác vàng bạc làm đồ trang sức.
	+ Một số nghề mới xuất hiện như làm giấy, làm thủy tinh.
	+ Đường giao thông thủy bộ giữa các vùng, quận hình thành.

- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về tình hình kinh tế nước thời Bắc thuộc? GV có thể gợi ý: So với thời kỳ Văn Lang - Âu Lạc có biến đổi không? Biến đổi nhanh hay chậm? Nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi?
- HS suy nghĩ, so sánh trả lời.
- GV bổ sung kết luận: Mặc dù chịu sự kìm hãm và bóc lột nặng nề của chính quyền đô hộ nhưng nền kinh tế Âu Lạc cũ vẫn phát triển tuy chậm chạp và không toàn diện. Do sự giao lưu kinh tế một số thành tựu kỹ thuật của Trung Quốc đã theo bước chân những kẻ đô hộ vào nước ta như sử dụng phân bón trong nông nghiệp, dùng kiến diệt sâu bọ, rèn sắt, làm giấy, làm thủy tinh... góp phần làm biến đổi nền kinh tế của Âu Lạc cũ.
Hoạt động 2: Cả lớp - cá nhân	2. Về văn hoá, xã hội
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy được trong bối cảnh chính quyền đô hộ ra sức thực hiện âm mưu đồng hóa, để văn hoá dân tộc phát triển như thế nào?
- HS theo dõi SGK, trả lời câu hỏi.	+ Về văn hoá
- GV bổ sung và kết luận. - GV có thể minh họa thêm tiếp thu có chọn lọc các yếu tố bên ngoài đó là kết quả tất yếu của sự giao lưu văn hoá.	- Một mặt ta tiếp thu những yếu tố tích cực của văn hoá Trung Hoa thời Hán - Đường như: ngôn ngữ, văn tự.
GV phân tích: Mặc dù chính quyền đô hộ thi hành những chính sách đồng hóa bắt nhân dân ta phải thay đổi phong tục theo người Hán. Nhưng do tổ tiên đã kiên trì đấu tranh qua hàng nghìn năm nên đã bảo vệ được bản sắc văn hoá dân tộc. Dưới bầu trời của các làng, xã Việt Nam phong tục, tập quán của dân tộc vẫn được giữ gìn và phát huy.	- Bên cạnh đó nhân dân ta vẫn giữ được phong tục, tập quán: Nhuộm răng, ăn trầu, là bánh trưng, bánh dày, tôn trọng phụ nữ. => Nhân dân ta không bị đồng hóa.
Hoạt động 3: Cá nhân	Về xã hội có chuyển biến.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK rồi so sánh với thời kỳ Văn Lang - Âu Lạc để thấy được sự biến đổi về xã hội.
- HS đọc SGK, so sánh tìm câu trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận:	- Quan hệ xã hội là quan hệ giữa nhân dân với chính quyền đô hộ (thường xuyên căng thẳng).
	- Đấu tranh chống đô hộ.
	- Ở một số nơi nông dân tự do bị nông nô hóa, bị bóc lột theo kiểu địa tô phong kiến.
- GV phân tích để HS thấy được quan hệ bóc lột địa tô phong kiến xâm nhập vào đất Âu Lạc cũ và sẽ dẫn đến sự biến đổi sâu sắc hơn về mặt xã hội. Các tầng lớp xã hội có chuyển biến thành các tầng lớp mới. Một số nông dân công xã tự do biến thành nông nô. Một số người nghèo khổ biến thành nô tì.

4. Củng cố

- Chính sách đô hộ của chính quyền phương Bắc: Mục đích, kết quả.

- Sự biến đổi về kinh tế văn hoá, xã hội ở nước ta thời Bắc thuộc.

5. Dặn dò

- HS học bài, trả lời câu hỏi trong SGK.