giáo án Ca dao dân ca-Những câu hát về tình cảm gia đình- ngữ văn 7

[Giáo án văn học]

Tiết 9: Văn bản : CA DAO - DÂN CA

NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH

A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS :

1. Kiến thức: - Hiểu khái niệm CD, DC

- Nắm được ND, YN và một số hình thức NT tiêu biểu của CD, DC qua những bài ca thuộc chủ đề tình cảm gia đình và chủ đề tình yêu quê hương, đất nước, con người.

2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng đọc cảm nhận ca dao

3. Thái độ: Giáo dục tình cảm gia đình

- Thuộc những bài ca, trong hai văn bản và biết thêm một số bài ca thuôc hệ thống của chúng.

B-CHUẨN BỊ:

1. Giáo viên : Soạn GA, cuốn “ Tục ngữ, ca dao VN ” (Mã Giang Lân)

2. Học sinh : Soạn bài, học thuộc các bài ca dao.

C – PHƯƠNG PHÁP

Thuyết trình, phát vấn, nhóm học tập......

D- TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC:

1. Ổn định tổ chức:

2. Kiểm tra bài cũ:

? Văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” muốn gửi tới chúng ta điều gì? ? Nghệ thuật kể chuyện của tác giả Khánh Hoài có gì đáng chú ý? (Dùng ngôi kể thứ nhất chân thật, cảm động. Các sự việc kể theo trình tự thời gian kết hợp với không gian và rất phù hợp với trẻ em. )

3.- Bài mới:

Ca dao - dân ca “là tiếng hát từ trái tim ” là thơ ca trữ tình dân gian. Ca dao-dân ca VN là cây đàn muôn điệu của tâm hồn nhân dân, nhất là những người LĐ. Tâm hồn tình cảm con người bao giờ cũng bắt nguồn từ tình cảm ân nghĩa đối với những người ruột thịt trong gia đình. Bài ca tình nghĩa trong kho tàng ca dao- dân ca VN vô cùng phong phú. Trong đó 4 bài ca dao của văn bản “ Những câu hát về tình cảm gia đình” là tiêu biểu, vừa sâu sắc về nội dung, vừa sinh động, tinh tế về ngôn ngữ nghệ thuật nhưng chúng ta chỉ học 2 bài ca dao 1 và 4.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung kiến thức

HS đọc khái niệm trong SGK. G :Hướng dẫn đọc: Giọng tha thiết, trìu mến, thể hiện được niềm yêu thương quí mến đối với người thân. GV đọc- HS đọc - nhận xét. GV giải nghĩa từ khó. . HS đọc bài 1 ? Bài ca dao là lời của ai? Nói với ai? Hình thức? ?Bài ca dao đã diễn tả tình cảm gì? ? Công lao to lớn ấy được diễn tả bằng hình ảnh nào? Hãy PT ý nghĩa của hình ảnh ấy ? G : Đây là hình ảnh của thiên nhiên, to lớn, mênh mông vĩnh hằng được chọn làm biểu tượng cho công cha, nghĩa mẹ. Nhưng không phải là giáo huấn khô khan mà rất cụ thể, sinh động. ? Cù lao chín chữ có ý nghĩa khái quát điều gì ? ? Ngôn ngữ âm điệu của bài ca dao có gì hay? H : Dùng ngôn ngữ : Người đọc như thấy được lời ru như dòng sữa của mẹ truyền vào máu thịt, cơ thể người con. Đọc bài 4 - Đây là lời của ai, nói với ai? H : Lời của ông bà, cô bác nói với con cháu -lời của cha mẹ nói với con - lời của anh em ruột thịt tâm sự với nhau - Tình cảm anh em thân thương trong bài 4 được diễn tả như thế nào trong hai câu thơ đầu ? GV: 2 câu đầu như 1 định nghĩa về anh em, phân biệt anh em với người xa. Từ phân định “nào phải” làm rõ nghĩa câu 1. Từ khẳng định “cùng” trong “cùng chung bác mẹ” nêu rõ tình cảm ruột thịt: cùng huyết thống, sống chung dưới 1 mái nhà, cùng vui buồn có nhau. Từ khẳng định “cùng” trong “cùng thân” là kết quả của cụm từ “cùng chung bác mẹ”.Là hình ảnh so sánh ? Để khẳng định tình cảm ấy, bài ca dao đã dùng cách diễn tả ntn? Tại sao lại so sánh tình cảm anh em như “Tay chân”? ? Bài ca dao nhắn nhủ chúng ta điều gì? - Những biện pháp nghệ thuật nào được cả bài ca dao sử dụng? - 2 bài ca dao trên cùng hướng về chủ đề gì? - Nội dung của 2 bài ca dao đó đề cập đến những tình cảm của ai, đối với ai? HS đọc ghi nhớ. - Sưu tầm những bài ca dao có nội dung nói về tình cảm gđ ?

I. Đọc – tìm hiểu chung : 1. Giới thiệu chung: - Ca dao - dân ca: SGK (35 ) + Ca dao:-Tên gọi chung cho các thể loại trữ tình dân gian Kết hợp lời và nhạc .Mang lời thơ của dân ca Diễn tả đời sống nội tâm của con người + Dân ca:Những sáng tác kết hợp lời và nhạc => Ca dao,dân ca là tiếng tơ đàn đơn điệu của người lao động 2. Đọc 3 . Chú thích : sgk II.Đọc-hiểu văn bản: 1/ Bài 1: Tình cảm giữa cha mẹ và con cái Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông Núi cao biển rộng mênh mông Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi. - Lời của người mẹ nói với con qua điệu hát ru -> Ca ngợi công lao to lớn của cha mẹ và nhắc nhở kẻ làm con phải có bổn phận chăm sóc và phụng dưỡng cha mẹ. Công cha - Núi ngấtt trời Nghĩa mẹ - Nước biển đông -> Dùng hình ảnh so sánh, ví von quen thuộc của ca dao vừa cụ thể, vừa s/động. - Cù lao chín chữ : Cụ thể hóa công cha nghĩa mẹvà tình cảm biết ơn của con cái - Dùng ngôn ngữ có âm điệu lời ru trở nên ngọt ngào thấm thía. 2.-Bài 4 :Tình cảm anh em ruột thịt, thân thương Anh em nào phải người xa Cùng chung bác mẹ, 1 nhà cùng thân Yêu nhau như thể tay chân Anh em hoà thuận, 2 thân vui vầy. - Hai câu đầu :Định nghĩa về tình anh em Cách nói:giản dị như một lời nói thường + Từ ngữ:Cùng chung,cùng thân,một nhà ->Điệp từ trong một câu ca dao gợi sự gắn bó gia đình. - Tình cảm anh em là sự gắn bó thiêng liêng như chân, tay Hai câu sau: Sự gắn bó,gắn kết của tình anh em -> Hình ảnh so sánh: Như tay chân ->hình ảnh so sánh gần gũi quen thuộc,mang tính truyền thống => Bài ca là tiếng hát tình cảm về tình anh em yêu thương gắn bó đem lại hạnh phúc cho nhau III.Tổng kết: 1.Nghệ thuật: - Thể thơ lục bát, ngôn ngữ mộc mạc giản dị, hình ảnh so sánh quen thuộc, gần gũi. -Từ ngữ giàu sức gợi 2.Nội dung: - Những câu hát về tình cảm gia đình là một trong những chủ đề tiêu biểu của ca dao - Ca ngợi công lao to lớn của cha mẹ - Tình cảm thiêng liêng cao quí của tình anh em -Tình cảm gia đình là mạch nguồn xuyên suốt trong ca dao là cội nguồn của những tình cảm khác: Tình yêu quê hương đất nước * Ghi nhớ: sgk (36 ) * Luyện tập: 1 - Công cha như nui Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra Một lòng thờ mẹ kính cha Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

4.Củng cố, hướng dẫn: Đọc thuộc những câu hát về tình cảm gia đình và soạn bài những câu hát về tình yêu quê hương đất nước.