Vaccin là một trong những sản phẩm y tế thiết yếu nhất hiện nay. Nhiều bệnh nguy hiểm có thể được phòng ngừa đơn giản chỉ bằng một mũi tiêm vaccin. Tuy nhiên việc sử dụng vaccin cũng cần có nhiều lưu ý và có kiến thức nhất định. Khi trẻ còn nhỏ, chúng có thể được tiêm nhiều loại vaccin mà nếu không tiêm ngay chúng sẽ không còn cơ hội thứ 2 nữa. Vậy nên bài viết này sẽ giúp các ông bố bà mẹ biết được các loại vaccin cơ bản nhất cần phải tiêm cho các bạn nhỏ ấy nhé.
Sử dụng vaccin là biện pháp phòng bệnh hữu hiệu
Cơ chế tác dụng và nguồn gốc của vacxin
Khi cơ thể bị nhiễm khuẩn, các kháng nguyên của vi sinh vật đó (có thể là vỏ, độc tố, lông...của vi sinh vật) sẽ kích thích hệ miễn dịch của cơ thể, cơ thể sẽ tạo ra các kháng thể đặc hiệu chống lại các vi sinh vật đó.
Đối với trẻ nhỏ vào những tháng đầu tiên, kháng thể của mẹ sẽ giúp chúng chống lại các tác nhân gây bệnh là vi sinh vật. Kháng thể này từ cơ thể mẹ truyền sang cơ thể con qua đường nhau thai, sữa mẹ, đặc biệt là sữa non rất có tác dụng giúp trẻ chống lại nhiều căn nguyên gây nhiễm khuẩn. Ở những tháng tiếp theo, trẻ nhỏ sẽ tự tạo kháng thể cho mình.
Với cơ chế miễn dịch như trên, vacxin là những sản phẩm được tạo thành từ những vi sinh vật giống như vi sinh vật gây bệnh hoặc chính độc tố vi sinh vật đó tạo ra. Tất nhiên những vi sinh vật này cần được làm yếu đi để không thể gây bệnh cho người. Nguồn gốc của vacxin có thể từ vi khuẩn chết, vi khuẩn sống giảm độc lực, giải độc tố (độc tố đã bị bất hoạt, độc tố vô hại).
Các loại vacxin
Vaccin BCG
- Vaccin BCG được sản xuất từ trực khuẩn lao giảm độc lực, có tác dụng phòng bệnh lao.
- Vaccin BCG được điều chế ở dạng đông khô, khi sử dụng cần pha với dung môi của nhà sản xuất.
- Vaccin được chỉ định sử dụng cho những trẻ em ngay sau khi sinh, không sử dụng cho những trẻ có triệu chứng AIDS.
- Sau tiêm 6 tuần nếu không có xuất hiện sẹo thì phải tiêm liều khác, sau tiêm lần 2 6 tuần nếu vẫn không có sẹo thì cần cho trẻ đi khám bệnh.
- Sau tiêm vaccin sẽ xuất hiện nốt sần da cam tại nốt tiêm, thường mất trong khoảng 30 phút, sau 2 tuần xuất hiện vết loét 10mm, sau 2 tuần vết loét tạo thành sẹo đường kính khoảng 5mm. Xuất hiện sẹo tức là vaccin đã có hiệu quả với bé.
Vaccin viêm gan B
- Vaccin viêm gan B được sản xuất theo dạng dung dịch pha sẵn nên không cần pha hồi chỉnh,
- Nếu để lọ vaccin viêm gan B đứng một lúc lâu, vaccin sẽ bị tách thành 2 phần trông như có cặn nên trước khi dùng cần lắc đều.
- Vaccin được tiêm vào bắp đùi (không tiêm vào mông) chia làm 3 liều, mỗi liều 0,5 ml
+Liều 1: Ngay sau khi sinh, tốt nhất là 24h đầu.
+Liều 2: 2 tháng tuổi, kết hợp với tiêm DPT1 (vaccin bạch hầu, ho gà, uốn ván mũi 1) và uống OPT 1 (vaccin bại liệt lần 1)
+Liều 3: 4 tháng tuổi cùng với tiêm DPT 3 và uống OPV 3
+Tiêm nhắc lại mũi 4 sau 1 năm và mũi 5 sau 8 năm
- Phản ứng phụ có thể gặp: sốt, đau nhức, nổi ban tại chỗ tiêm
Vaccin sởi
- Vaccin sởi được sản xuất từ virus sởi sống giảm độc lực, vaccin ở dạng đông khô, khi dùng cần pha với dung môi của nhà sản xuất và sau khi pha phải dùng ngay trong 6 giờ.
- Có thể sử dụng phối hợp vaccin sởi - quai bị (MR), sởi - quai bị - rubella (MMR).
- Vaccin sởi được dùng bằng đường tiêm tại mặt ngoài đùi hoặc mặt ngoài cánh tay vào lúc trẻ được 9 tháng tuổi. Nếu mũi đầu tiêm vào 9 tháng tuổi thì mũi sau được tiêm vào lúc 18 tháng.
Vaccin sởi là một trong những loại vaccin phổ biến được nhiều người biết
Vaccin sởi - rubella (MR) và vaccin sởi - quai bị- rubella (MMR)
- Vaccin MR và MMR được đóng gói dạng đông khô và khi sử dụng cần pha hồi chỉnh với dung môi kèm theo của nhà sản xuất.
- Vaccin được tiêm dưới da chỉ một liều với 0,5mL.
- Tiêm cho trẻ vào khoảng 12 đến 15 tháng tuổi.
- Phản ứng phụ có thể gặp sau khi tiêm đó là sốt, nổi ban. Với nữ tuổi thành niên có thể bị viêm khớp.
Vaccin DPT - VGB
- Vaccin có thể phòng được 4 bệnh đó là bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B.
- Vaccin khi để đứng một thời gian dài sẽ bị tách thành hai phần trông như lắng cặn vậy nên trước khi sử dụng cần lắc đều.
- Tiêm vaccin tại mặt ngoài giữa đùi, tiêm bắp.
- Vaccin được chia làm ba liều, mỗi liều 0,5mL. Lần lượt tiêm khi trẻ được 2, 3, 4 tháng tuổi. Không tiêm cho trẻ trên 6 tuổi.
- Phản ứng phụ có thể gặp đó là sưng đỏ, sốt.
Vaccin Haemophilus influenzae type b (Hib)
- Vaccin Hib là vaccin cộng hợp, nó có thể phòng được bệnh viêm màng não, viêm phổi và những nhiễm trùng khác do Hib gây nên.
- Vaccin có hai dạng nước hoặc đông khô, có thể dùng kết hợp với DPT (vaccin bạch hầu) và VGB (vaccin viêm gan B)
- Vaccin được tiêm bắp, mặt ngoài giữa đùi, chia làm 3 liều, mỗi liều 0,5 mL, lần lượt vào các thời điểm trẻ được 2, 3, 4 tháng tuổi.
- Phản ứng phụ có thể gặp đó là sốt, sưng nóng đỏ tại chỗ tiêm.
Vaccin viêm màng não do não mô cầu
- Đây là vaccin cộng hợp, có tác dụng phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu.
- Vaccin được sản xuất dưới dạng đông khô và cần pha hồi chỉnh với dung môi của nhà sản xuất trước khi sử dụng.
- Vaccin được tiêm dưới da, phần trên cánh tay và chỉ một liều.
- Sử dụng cho trẻ 3 tuổi trở lên, tuyệt đối không dùng cho trẻ dưới 2 tuổi.
- Phản ứng phụ: sốt, đau nhẹ tại chỗ tiêm. Một số phản ứng dị ứng có thể xảy ra (mề đay, khó thở..) tinh thần lơ mơ và một số phản ứng thần kinh nhưng rất ít gặp.
Sử dụng vaccin là biện pháp phòng bệnh hữu hiệu
Cơ chế tác dụng và nguồn gốc của vacxin
Khi cơ thể bị nhiễm khuẩn, các kháng nguyên của vi sinh vật đó (có thể là vỏ, độc tố, lông...của vi sinh vật) sẽ kích thích hệ miễn dịch của cơ thể, cơ thể sẽ tạo ra các kháng thể đặc hiệu chống lại các vi sinh vật đó.
Đối với trẻ nhỏ vào những tháng đầu tiên, kháng thể của mẹ sẽ giúp chúng chống lại các tác nhân gây bệnh là vi sinh vật. Kháng thể này từ cơ thể mẹ truyền sang cơ thể con qua đường nhau thai, sữa mẹ, đặc biệt là sữa non rất có tác dụng giúp trẻ chống lại nhiều căn nguyên gây nhiễm khuẩn. Ở những tháng tiếp theo, trẻ nhỏ sẽ tự tạo kháng thể cho mình.
Với cơ chế miễn dịch như trên, vacxin là những sản phẩm được tạo thành từ những vi sinh vật giống như vi sinh vật gây bệnh hoặc chính độc tố vi sinh vật đó tạo ra. Tất nhiên những vi sinh vật này cần được làm yếu đi để không thể gây bệnh cho người. Nguồn gốc của vacxin có thể từ vi khuẩn chết, vi khuẩn sống giảm độc lực, giải độc tố (độc tố đã bị bất hoạt, độc tố vô hại).
Các loại vacxin
Vaccin BCG
- Vaccin BCG được sản xuất từ trực khuẩn lao giảm độc lực, có tác dụng phòng bệnh lao.
- Vaccin BCG được điều chế ở dạng đông khô, khi sử dụng cần pha với dung môi của nhà sản xuất.
- Vaccin được chỉ định sử dụng cho những trẻ em ngay sau khi sinh, không sử dụng cho những trẻ có triệu chứng AIDS.
- Sau tiêm 6 tuần nếu không có xuất hiện sẹo thì phải tiêm liều khác, sau tiêm lần 2 6 tuần nếu vẫn không có sẹo thì cần cho trẻ đi khám bệnh.
- Sau tiêm vaccin sẽ xuất hiện nốt sần da cam tại nốt tiêm, thường mất trong khoảng 30 phút, sau 2 tuần xuất hiện vết loét 10mm, sau 2 tuần vết loét tạo thành sẹo đường kính khoảng 5mm. Xuất hiện sẹo tức là vaccin đã có hiệu quả với bé.
Vaccin viêm gan B
- Vaccin viêm gan B được sản xuất theo dạng dung dịch pha sẵn nên không cần pha hồi chỉnh,
- Nếu để lọ vaccin viêm gan B đứng một lúc lâu, vaccin sẽ bị tách thành 2 phần trông như có cặn nên trước khi dùng cần lắc đều.
- Vaccin được tiêm vào bắp đùi (không tiêm vào mông) chia làm 3 liều, mỗi liều 0,5 ml
+Liều 1: Ngay sau khi sinh, tốt nhất là 24h đầu.
+Liều 2: 2 tháng tuổi, kết hợp với tiêm DPT1 (vaccin bạch hầu, ho gà, uốn ván mũi 1) và uống OPT 1 (vaccin bại liệt lần 1)
+Liều 3: 4 tháng tuổi cùng với tiêm DPT 3 và uống OPV 3
+Tiêm nhắc lại mũi 4 sau 1 năm và mũi 5 sau 8 năm
- Phản ứng phụ có thể gặp: sốt, đau nhức, nổi ban tại chỗ tiêm
Vaccin sởi
- Vaccin sởi được sản xuất từ virus sởi sống giảm độc lực, vaccin ở dạng đông khô, khi dùng cần pha với dung môi của nhà sản xuất và sau khi pha phải dùng ngay trong 6 giờ.
- Có thể sử dụng phối hợp vaccin sởi - quai bị (MR), sởi - quai bị - rubella (MMR).
- Vaccin sởi được dùng bằng đường tiêm tại mặt ngoài đùi hoặc mặt ngoài cánh tay vào lúc trẻ được 9 tháng tuổi. Nếu mũi đầu tiêm vào 9 tháng tuổi thì mũi sau được tiêm vào lúc 18 tháng.
Vaccin sởi là một trong những loại vaccin phổ biến được nhiều người biết
Vaccin sởi - rubella (MR) và vaccin sởi - quai bị- rubella (MMR)
- Vaccin MR và MMR được đóng gói dạng đông khô và khi sử dụng cần pha hồi chỉnh với dung môi kèm theo của nhà sản xuất.
- Vaccin được tiêm dưới da chỉ một liều với 0,5mL.
- Tiêm cho trẻ vào khoảng 12 đến 15 tháng tuổi.
- Phản ứng phụ có thể gặp sau khi tiêm đó là sốt, nổi ban. Với nữ tuổi thành niên có thể bị viêm khớp.
Vaccin DPT - VGB
- Vaccin có thể phòng được 4 bệnh đó là bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B.
- Vaccin khi để đứng một thời gian dài sẽ bị tách thành hai phần trông như lắng cặn vậy nên trước khi sử dụng cần lắc đều.
- Tiêm vaccin tại mặt ngoài giữa đùi, tiêm bắp.
- Vaccin được chia làm ba liều, mỗi liều 0,5mL. Lần lượt tiêm khi trẻ được 2, 3, 4 tháng tuổi. Không tiêm cho trẻ trên 6 tuổi.
- Phản ứng phụ có thể gặp đó là sưng đỏ, sốt.
Vaccin Haemophilus influenzae type b (Hib)
- Vaccin Hib là vaccin cộng hợp, nó có thể phòng được bệnh viêm màng não, viêm phổi và những nhiễm trùng khác do Hib gây nên.
- Vaccin có hai dạng nước hoặc đông khô, có thể dùng kết hợp với DPT (vaccin bạch hầu) và VGB (vaccin viêm gan B)
- Vaccin được tiêm bắp, mặt ngoài giữa đùi, chia làm 3 liều, mỗi liều 0,5 mL, lần lượt vào các thời điểm trẻ được 2, 3, 4 tháng tuổi.
- Phản ứng phụ có thể gặp đó là sốt, sưng nóng đỏ tại chỗ tiêm.
Vaccin viêm màng não do não mô cầu
- Đây là vaccin cộng hợp, có tác dụng phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu.
- Vaccin được sản xuất dưới dạng đông khô và cần pha hồi chỉnh với dung môi của nhà sản xuất trước khi sử dụng.
- Vaccin được tiêm dưới da, phần trên cánh tay và chỉ một liều.
- Sử dụng cho trẻ 3 tuổi trở lên, tuyệt đối không dùng cho trẻ dưới 2 tuổi.
- Phản ứng phụ: sốt, đau nhẹ tại chỗ tiêm. Một số phản ứng dị ứng có thể xảy ra (mề đay, khó thở..) tinh thần lơ mơ và một số phản ứng thần kinh nhưng rất ít gặp.
