Đi đường, ngữ văn 8

[Văn Học]

Tuần 24, Tiết 92 - Văn bản:

ĐI ĐƯỜNG (Tẩu lộ)
​

I. Mục tiêu cần đạt:

1. Kiến thức:

- Hiểu ý nghĩa tư tưởng của bài thơ: từ việc đi đường gian lao mà nói lên bài học đường đời, đường cách mạng.

- Thấy được sức hấp dẫn trong nghệ thuật của bài thơ.

2. Kĩ năng:

- Rèn kĩ năng phân tích thơ thất ngôn tứ tuyệt.

3. Thái độ:

- Có ý thức học tập nghiêm túc, có tinh thần vượt khó.

4. Năng lực:

- Năng lực chung: Tư duy, giải quyết vấn đề.

- Năng lực chuyên biệt: Kĩ năng tư duy, tự nhận thức, lắng nghe, giao tiếp...

II. Chuẩn bị:

1. Giáo viên: KHDH; tập thơ Nhật kí trong tù; ti vi.

2. Học sinh: Trả lời các câu hỏi phần tìm hiểu.

III. Các hoạt động dạy và học:

Ổn định tổ chức lớp (1’):

Lớp​	Sĩ số​	Ngày giảng​	Điều chỉnh​
8A1​	43	​	​
8A2​	42
8A3​	42

2. Kiểm tra kiến thức cũ: 3’ ? Đọc thuộc và diễn cảm bài thơ “Ngắm trăng”, nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài thơ này?

3.Bài mới: * Hoạt động 1: Khởi động. Thời gian: 3phút

H: Tập thơ Nhật kí trong tù được sáng tác trong thời gian?

H: Nêu giá trị nội dung chính của tập NKTT?

GV dẫn dắt vào bài: Bác bị giam cầm hơn 1 năm ở Trung Quốc ( từ 8/1942 đến 9/1943) Bác bị giải đi hết nhà lao này đến nhà lao khác trong huyện Quảng Tây... Biết bao khó khăn gian khổ, nhưng đã không thể làm Bác chùn bước...

* Hoạt động 2: Hình thành kiến thức. Thời gian: 37 phút​

HĐ của giáo viên​	HĐ của HS​	Nội dung bài học​
? Nêu lại hoàn cảnh sáng tác của bài thơ GV hướng dẫn đọc: giọng to, rõ ràng, rành mạch. ? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào ? - trong thời gian Bác bị giam ở nhà tù Tưởng Giới Thạch (TQ) 1942-1943, rút từ tập NKTT ? Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Hãy thuyết minh một vài đặc điểm về thể thơ - Bố cục 4 phần: khai-thừa-chuyển-hợp ? Nhân vật trữ tình trong b.thơ là ai? có quan hệ như thế nào với tác giả Hồ Chí Minh? - Nhân vật trữ tình là tác giả Hồ Chí Minh ? E có nhận xét gì về thể thơ của bản dịch thơ với nguyên tác - Dịch thơ: Lục bát-> mềm mại, uyển chuyển Song không sát với thể thơ của văn bản gốc. ? Có thể tìm hiểu bài thơ theo bố cục ntn: - 4 phần ? Nhận xét giọng điệu câu thơ mở đầu? - Câu thơ nói về chuyện “đi đường” nhưng không phải là câu thơ miêu tả chuyện đi đường. - Giọng điệu tự nhiên thể hiện sự suy ngẫm thấm thía, một kết luận được rút ra từ sự trải nghiệm. ? Như vậy câu khai đã mở ra VĐ gì? (Qua đó em hiểu người tù suy ngẫm về điều gì ?) - Câu thơ như một lời suy ngẫm thấm thía, rút ra từ thực tế đi đường rất khổ ải GV bình: Câu thơ như một lời nhận xét thốt ra rất tự nhiên của người tù đã thấm mệt trên con đường bị giải đi. Lời nhận xét tưởng như hồn nhiên này được rút ra từ chính cảnh cơ cực của nhà thơ trong những ngày bị bọn Tưởng giải tới giải lui hết nhà lao này sang nhà lao khác. Đây chính là một sự trải nghiệm, một câu thơ được đánh đổi bằng chính những ngày đi đường gian khổ vất vả của Bác. Có thể là Gà gáy một lần đêm chửa tan đã phải ở trên đường để hứng những trận gió hàn. Có thể là Năm mươi ba cây số một ngày – áo mũ dầm mưa rách hết giầy… Lời thơ giản dị mà nặng trĩu suy tư, có sức khái quát cao độ. Thật đúng là đoạn trường ai có qua cầu mới hay như Nguyễn Du đã từng viết. Một chữ gian lao là nó chứa đựng bao thử thách, nó đối mặt với ý chí của con người mà chỉ có những người đi đường mới biết được. Bằng những dòng nhật ký, không đẽo gọt, không khoa trương, câu thơ đọc lên có một độ ngân rung từ nỗi niềm có thật. Cái có thật ấy với cách nói đơn sơ không khỏi làm cho người đọc rùng mình. Ấn tượng gian nan trong nguyên bản được khắc hoạ hơn bản dịch II nó có một tiết tấu riêng, một cách láy đi láy lại như một tứ thơ tự thoại ? Em hiểu từ “đường” ở đây theo những nghĩa nào? -> Đường: đường chuyển lao đường đời.đường cmạng gian lao mà con người Cm đang lựa chọ và phải đi Tố Hữu viết: đời cm từ đây tôi đã hiểu Dấn thân vô là phải chịu tù đày……. ? Chỉ ra nét đặc sắc về nghệ thuật được sd trong câu thơ - điệp ngữ: “trùng san” – lớp núi ? Hãy so sánh với bản dịch thơ - đã thể hiện được biện pháp điệp ngữ song chưa lột tả hết ý nghĩa của từ “trùng san” Dịch “trùng san” là “núi cao” không thật sát vì HCM đâu chủ ‎ý nói đến núi cao hay thấp mà Người chủ ‎ý nói tới hết lớp núi này lại gặp ngay lớp núi khác tiếp nối, liên miên như thử thách ‎ý chí, nghị lực của người tù ? Điệp ngữ gợi cho ta suy nghĩ và cảm nhận gì về con đường trong bài thơ? GV bình: Giữa hai chữ trùng san bố trí ở đầu câu và cuối câu như một sự vây bọc bịt bùng, là chữ hựu (lại). Nghĩa là vừa mới vượt được một dãy núi cao này chưa kịp nghỉ ngơi, một dãy núi cao khác lại hiện ra, hỏi ai có thể bình tĩnh mà thư thái trong lòng. Một chữ hựu đơn giản vậy thôi mà bao nhiêu chất chứa, nó nặng nề trong tâm trí của kẻ chinh nhân. Chữ tài tri ở câu thứ nhất và chữ hựu ở câu thứ hai ta thấy thấp thoáng nhân vật trữ tình, người tù Hồ Chí Minh đang cảm nhận, thấm thía suy ngẫm về nỗi gian lao triền miên của việc đi đường núi cũng như con đường cách mạng, con đường đời. ? Nghệ thuật được sử dụng trong câu thứ 3? Cũng là điệp ngữ nhưng trùng san ở cuối câu hai ở đầu câu ba là điệp ngữ nối tiếp, lặp vòng ? Mạch thơ câu 3 có gì khác so với mạch thơ ở hai câu đầu ? - Mạch thơ không đi theo hướng có nữa mà chuyển cảnh, chuyển tình. Vì thế trong thơ tứ tuyệt gọi câu ba là câu chuyển. Nó như cầu nối mạch thơ, tiếp tục diễn tả núi cao của câu thứ hai nhưng cũng tiếp tục phát triển cao hơn. Lộ trình trong bài thơ đến câu thứ ba vẫn còn chưa chấm dứt, thậm chí còn phải vượt qua một đỉnh núi cao khác hơn mọi thứ trùng san: hai chữ trùng san sử dụng trong câu hai và ba đầy dụng ý. Mật độ của nó vốn đã dầy lúc này càng dầy hơn. ? ở câu thơ này tác giả muốn nói đến quy luật gì ? Mở ra tâm trạng của chủ thể trữ tình ntn ? - C4: không theo hướng cũ – Bao nhiêu núi cao trùng điệp, bao nhiêu gian lao khó khăn đã kết thúc, lùi về phía sau. Người đi đường đã lên đến đỉnh cao nhất ? Từ đỉnh núi cao nhất, người tù đã có việc làm gì - phóng tầm mắt ra xa ngắm nhìn ? Việc làm này cho thấy tư thế gì của người tù? Qua đó diễn tả tâm trạng ntn của người tù. GV bình: Chỉ trong một chớp mắt, tình thế đã đổi thay, tâm trạng đã thay đổi, cán cân lực lượng về mặt tinh thần giữa người đi đường và những gian truân trên con đường đèo dốc đã thay đổi theo chiều ngược lại. Từ tư thế con người bị đày đoạ tới kiệt sức, tưởng như tuyệt vọng, người đi đường cực khổ ấy bỗng trở thành du khách ung dung say sưa ngắm phong cảnh đẹp. Tư thế của người đi đường - từ vị trí nạn nhân đã trở thành chủ nhân tạo cho núi non một gương mặt khác. Người đi đường chủ động thu vào tầm mắt tất cả núi non trùng điệp với niềm vui vô hạn, niềm hạnh phúc dạt dào không gì sánh được, ấy là niềm vui vì chiến thắng được hoàn cảnh, chiến thắng được chính bản thân mình. Niềm hạnh phúc ấy không phải tự nhiên mà có. - Quả thật tinh thần của người tù còn cao hơn núi. Chính Bác đã tự chứng thực cho mình, bằng con người mình. Một sự thể nghiệm lặng lẽ kiên trì và nhẫn nại không chịu lùi một phân. Người đã chiến thắng. ? Nhắc lại những biện pháp nghệ thuật tiêu biểu được sd trong bài thơ Þ Bài thơ TNTT, tả ít gợi nhiều, điệp ngữ, hình tượng thơ gợi liên tưởng sâu xa. ? Những biện pháp nghệ thuật trên giúp em hiểu gì về ý nghĩa bài thơ GV: Bốn câu thơ rất bình dị mà cô đọng, vừa tự nhiên chân thực, vừa chứa đựng tư tưởng sâu xa. Bài thơ toát lên bài học chân lý đường đời, đường cách mạng, như lời tự khuyên mình của mỗi con người. Mỗi cuộc đời là một trăm năm, ai cũng phải đi một trăm đường. Có con đường lao động mưu sinh, có con đường công danh lập nghiệp. Tuổi trẻ còn có con đường học tập. Bài thơ Đi đường dã trở thành hành trang cho mỗi chúng ta thêm sức mạnh để vươn tới tương lai.	HĐ chung HĐ chung HĐ chung HĐ chung HĐ chung HĐ chung Lắng nghe HĐ cặp đôi (1p) HĐ chung HĐ chung HĐ chung Lắng nghe HĐ chung HĐ chung Lắng n	I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: 2. Tác phẩm: - Hoàn cảnh s.tác: trong thời gian 1942-1943, rút từ tập NKTT - Thể thơ: TNTT II- Đọc hiểu văn bản * Câu 1 (Khai) - Những suy ngẫm thấm thía, đúc rút từ những cuộc chuyển lao, đi đường gian lao vất vả. * Câu 2: (Thừa). - Con đường khó khăn chồng chất, liên tiếp nhau * Câu 3 ( Chuyển) - Người đi đường lên đến đỉnh núi cao nhất * Câu 4 (Hợp) Tâm trạng sung sướng, hân hoan của người tù cách mạng khi đã trải qua bao gian khổ hy sinh III. Tổng kết 1/ Nghệ thuật 2/ Nội dung Ghi nhớ/sgk​

Hoạt động 3: Luyện tập. Thời gian: 4 phút​

? Đọc diễn cảm bài thơ? ? Em thích nhất h/ảnh nào trong bài thơ? Vì sao? HS: Trình bày ý kiến cá nhân GV: Nhận xét, đánh giá

IV. Luyện tập.

Hoạt động 4: Vận dụng. Thời gian: 5phút​

H: Viết đ.văn nêu cảm nhận chung của em về các bài thơ trong tập NKTT mà chúng ta đã được học HS: Viết đoạn văn - Trình bày GV: Nhận xét, đánh giá

Hoạt động 5: tìm tòi, mở rộng; HĐ nối tiếp. Thời gian: 3 phút​

BTVN:Sưu tầm, chép lại một bài thơ, đoạn thơ của Bác mà em yêu thích nhất?

- GV nhắc lại cho HS: Hai lớp nghĩa sâu sắc trong bài “Đi đường”: Từ việc đi đường gian lao, nói lên bài học đường đời, đường CM.

- Về nhà học, chuẩn bị bài Hịch tướng sĩ

IV. RKN: ...................................................................................................................

.................................................................................................................................