Huyền Trang
Thành Viên
- Điểm
- 0
Bài 37 KHỞI NGHĨA NÔNG DÂN ĐÀNG NGOÀI VÀ PHONG TRÀO TÂY SƠN
Qua bài trước chúng ta thấy vào cuối thế kỷ XVIII chế độ phong kiến Đàng Ngoài, Đàng Trong đều bước vào giai đoạn khủng hoảng suy tàn. Một phong trào nông dân bùng lên rầm rộ, mở đầu từ ấp Tây Sơn (Bình Định) và trong quá trình đấu tranh kiên cường của mình đã làm nên hai sự nghiệp lớn : Thống nhất đất nước và đánh bại giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc.I. MỤC TIÊU BÀI HỌC :
1. Kiến thức :
- Giúp HS hiểu :
+ Thế kỷ XVI - XVIII, đất nước bị chia làm 2 miền có chính quyền riêng biệt mà hầu như các tập đoàn phong kiến thống trị không còn khả năng thống nhất lại.
+ Trước tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở cả hai miền, nguy cơ chia cắt càng gia tăng. Phong trào Tây Sơn, trong quá trình đánh đổ các tập đoàn phong kiến đang thống trị, đã xoá bỏ tình trạng chia cắt, bước đầu thống nhất lại đất nước.
+ Trong quá trình đấu tranh của mình, phong trào nông dân còn hoàn thành thắng lợi 2 cuộc kháng chiến (chống Xiêm và chống Thanh) bảo vệ nền độc lập dân tộc, góp thêm những chiến công huy hoàng vào sự nghiệp giữ nước anh hùng của dân tộc.
2. Tư tưởng, tình cảm :
- Giáo dục lòng yếu nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ sự toàn vẹn đất nước.
- Tự hào về tinh thần đấu tranh của người nông dân Việt Nam.
3. Kỹ năng :
- Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng bản đồ lịch sử
- Bồi dưỡng khả năng phân tích, nhận định sự kiện lịch sử.
II. THIẾT KẾ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC :
- Bản đồ Việt Nam có những địa danh cần thiết.
- Lược đồ các trận đánh mang tính quyết chiến
- Một số câu nói của vua Quang Trung, thơ ca của người đương thời nói về Quang Trung.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC :
1. Mở bài :
Qua bài trước chúng ta thấy vào cuối thế kỷ XVIII chế độ phong kiến Đàng Ngoài, Đàng Trong đều bước vào giai đoạn khủng hoảng suy tàn. Một phong trào nông dân bùng lên rầm rộ, mở đầu từ ấp Tây Sơn (Bình Định) và trong quá trình đấu tranh kiên cường của mình đã làm nên hai sự nghiệp lớn : Thống nhất đất nước và đánh bại giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc.
2. Tổ chức dạy và học :
Hoạt động của thầy và trò | Kiến thức cơ bản |
| * Hoạt động : Cá nhân và cả lớp | |
| GV nêu câu hỏi : Nguyên nhân dẫn đến khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài ? | I. Phong trào khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài |
| - HS đọc SGK trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và chốt ý : | |
| + Bộ máy chính quyền Trịnh thối nát. + Nông dân bị áp bức bóc lột nặng nề, thiên tai, mất mùa ... dẫn đến đời sống nhân dân cực khổ họ vùng dậy đấu tranh. | - Nguyên nhân + Bộ máy chính quyền Trịnh thối nát. + Nông dân bị áp bức bót lột nặng nề, thiên tai, mất mùa ... dẫn đến đời sống nhân dân cực khổ họ vùng dậy đấu tranh. |
Tên cuộc khởi nghĩa Địa bàn Người lãnh đạo | - HS ghi bảng thống kê sau khi GV bổ sung. |
| - HS lập bảng thống kê và trình bày kết quả của mình. - GV nhận xét và bổ sung. Hoạt động 1 : Cả lớp, cá nhân. | 2. Phong trào Tây Sơn bùng nổ và quân Tây Sơn làm chủ toàn bộ Đàng Trong. |
| - GV : Giới thiệu sơ lược về tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở Đàng Ngoài; giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến Đàng Ngoài; giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến Đàng Ngoài lâm vào cuộc khủng hoảng trầm trọng. Ruộng đất bị chủ chiếm đoạt, thuế khoá nặng nề, quan lại tham nhũng, đời sống nhân dân sa sút nghiêm trọng, phong trào đấu tranh của nông dân bùng lên rầm rộ, tiêu biểu có khởi nghĩa của Nguyễn Danh Phương, Nguyễn Hữu Cầu, Hoàng Công Chất, Lê Duy Nhật (HS được học ở cấp II). | |
| - GV tiếp tục giới thiệu về tình trạng của chế độ phong kiến Đàng Trong; Trong khi chế độ phong kiến Đàng Ngoài khủng hoảng thì ở Đàng Trong, năm 1744 Chúa Nguyễn Phúc Khoát đã làm gì ? Sự kiện này nói lên điều gì ? | - Giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến ở cả Đàng Ngoài, Đàng Trong khủng hoảng sâu sắc -> Phong trào nông dân bùng nổ. |
| - HS nhớ lại kiến thức bài trước để trả lời. | |
| - GV giảng tiếp : Năm 1744 chúa Nguyễn xưng vương, bắt tay xây dựng chính quyền Trung ương, nước ta đứng trước nguy cơ bị chia làm 2 nước. Chính quyền Đàng Trong từ đó cũng lâm vào khủng hoảng suy yếu, đời sống nhân dân cực khổ. Theo một giáo sĩ Phương Tây bấy giờ “gạo đắt như vàng, tình trạng đói khổ bày ra lắm cảnh thương tâm khó tả, xác chết chồng chất lên nhau”. Phong trào nông dân bùng nổ ở Đàng Trong. - GV kết luận + HS nghe ghi chép. | - Năm 1771 khởi nghĩa nông dân bùng lên ở Tây Sơn (Bình Định). + Từ 1776 - 1783 quân Tây Sơn giải phóng hầu hết đất Đàng Trong, tiêu diệt các lực lượng cát cứ chúa Nguyễn. |
| + GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được diễn biến chính của phong trào nông dân Tây Sơn va vai trò của khởi nghĩa Tây Sơn. HS theo dõi SGK phát biểu. | |
| + GV bổ sung, kết luận về những nét chính của phong trào Tây Sơn. | |
| - GV có thể đàm thoại với HS về 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ : gốc họ Hồ, lớn lên gặp lúc Quốc phó Trương Thúc Loan chuyên quyền; nhân dân lầm than cực khổ. Ba anh em đã lên vùng Tây Sơn xây dựng căn cứ khởi nghĩa. Năm 1771 cả 3 anh em đổi sang họ Nguyễn, dựng cờ chống Trương Thúc Loan, tại Tây Sơn - Bình Định. Khởi nghĩa phát triển dần thành phong trào nông dân rộng lớn, đảm nhận sứ mệnh tiêu diệt các tập đoàn phong kiến thống nhất đất nước. | |
| - HS nghe, ghi chép. | |
| - GV dẫn dắt : Ngoài sự nghiệp thống nhất đất nước phong trào Tây Sơn còn đảm đương nhiệm vụ kháng chiến chống ngoại bang bảo vệ tổ quốc. | |
| Hoạt động 2 : Cả lớp, cá nhân. | |
| - GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được nguyên nhân; diễn biến, kết quả của cuộc kháng chiến chống quân Xiêm 1785. | |
| - HS theo dõi SGK phát biểu. - GV bổ sung, kết hợp với sử dụng lược đồ chiến thắng Rạch Gầm, Xoài Mút để trình bày về cuộc kháng chiến chống quân Xiêm, sau đó GV chốt ý : | |
| + Nghĩa quân Tây Sơn đã bắt giết 2 chúa là Nguyễn Phúc Dương và Nguyễn Phúc Thuần. Còn lại một người cháu của chúa Nguyễn là Nguyễn Anh chạy thoát. Trong hai năm 1782 | |
| - Năm 1783 Nguyễn Huệ đã hai lần đem quân đánh Nguyễn Anh ở Gia Định. Cùng đường Nguyễn Anh đã bỏ chạy sang Xiêm cầu cứu.Vua Xiêm sai tướng đem 5 vạn quân thuỷ bộ tiến sang nước ta cuối năm 1784 chiếm gần nửa đất Nam Bộ, ra sức cướp phá chuẩn bị tấn công quân Tây Sơn. | - Tháng 1 - 1785 quân Tây Sơn đánh bại quân Xiêm ở trận Rạch Gầm - Xoài Mút, làm chủ toàn bộ Đàng Trong. |
| + Trước giặc ngoại xâm vua Tây Sơn Thái Đức (Nguyễn Nhạc) đã sai em là Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào Nam chống giặc. | |
| - GV có thể yêu cầu HS tường thuật về chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút hoặc nói lên những hiểu biết của mình về chiến thắng này? | |
| - HS nhớ lại kiến thức đã học trả lời câu hỏi. | |
| - GV nhận xét, bổ sung: Đây là 1 thắng lợi lớn tiêu diệt gần 4 vạn quân Xiêm, thể hiện tài tổ chức, cầm quân của Nguyễn Huệ. Chiến thắng này đã khiến “người Xiêm sau trận thua năm Giáp Thìn (1785) ngoài miệng thì nói khoác nhưng trong bụng thì sợ quân Tây Sơn như sợ cọp”. Đập tan mưu đồ xâm lược của quân Xiêm, nêu cao ý thức dân tộc của phong trào Tây Sơn. | |
| Hoạt động: Cá nhân, lớp | |
| - GV: Giảng giải sau khi đánh thắng quân Xiêm, 1786 Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc tiêu diệt họ Trịnh. Họ Trịnh đổ, ông tôn phù vua Lê, kết duyên với Công chúa Lê Ngọc Hân (con gái Lê Hiển Tông). Sau đó ông về Nam (Phú Xuân). | 3. Tiến quân ra Đàng Ngoài, lập lại nền thống nhất đất nước và kháng chiến chống quân Thanh thắng lợi |
| - Ở ngoài Bắc Nguyễn Hữu Chỉnh giúp vua Lê Chiêu Thống phản bội Tây Sơn. Sau khi bị quân Tây Sơn đánh vua Lê Chiêu Thống đã cầu cứu quân Thanh. Vua Thanh đã cho 29 vạn quân sang nước ta. | |
| - GV yêu cầu HS theo dõi SGK: Nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc kháng chiến chống quân Thanh. Qua đó thấy được vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung và tinh thần dân tộc của nghĩa quân Tây Sơn. | - Vua Lê Chiêu Thống cầu viện quân Thanh kéo sang nước ta. |
| - HS theo dõi SGK tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Thanh và phát biểu. | |
| - GV bổ sung, kết luận và giảng giải thêm: Việc làm của Lê Chiêu Thống chứng tỏ Triều đình phong kiến nhà Lê không thể duy trì được nữa. Mặc dù Nguyễn Huệ đã rất cố gắng phù Lê. Trước tình hình Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế ngày 25 - 11 - 1788. | - Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung chỉ huy quan tiến ra Bắc. |
| - GV đọc bài hiểu dụ của vua Quang Trung để giúp HS thấy được mục tiêu của cuộc tiến quân ra Bắc lần này và ý nghĩa bài hiểu dụ (Thể hiện tinh thần dân tộc cao cả, ý thức quyết tâm bảo vệ độc lập). | - Mùng 5 Tết năm 1789 nghĩa quân Tây Sơn giành chiến thắng vang dội ở Ngọc Hồi - Đống Đa tiến vào Thăng Long |
| Bài hiểu dụ đã cổ vũ, tạo khí thế quyết tâm chiến đấu của nghĩa quân Tây Sơn sau 5 ngày hành quân thần tốc, từ ngày 5 tết nghĩa quân thắng lợi ở Ngọc Hồi - Đống Đa. | đánh bại hoàn toàn quân xâm lược |
| - GV dùng lược đồ “ Diễn biến trận đánh Ngọc Hồi - Đống Đa” để trình bày diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Thanh. | - Phong trào nông dân Tây Sơn đã bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc. |
3. Củng cố:
- Vai trò của Nguyễn Huệ và phong trào nông dân Tây Sơn.
4. Dặn dò:
- HS học bài, làm bài tập SGK.
