Trong lòng mẹ, ngữ văn 8

[Văn Học]

Tiết 4 – Văn bản

TRONG LÒNG MẸ

(Trích “Những ngày thơ ấu - Nguyên Hồng”)​

I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức: Có được những kiến thức sơ giản về thể văn hồi kí.

- Bước đầu hiểu được văn hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng: Đậm chất trữ tình - lời văn chân thành, truyền cảm.

- Khái niệm thể loại hồi kí; Cốt truyện, sự việc, nhân vật trong đoạn trích “Trong lòng mẹ”

- Ngôn ngữ truyện thể hiện tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của nhân vật bé Hồng, cảm nhận được tình thương mãnh liệt của chú đối với mẹ.

2. Kĩ năng: Rèn cho HS kĩ năng đọc – hiểu một văn bản hồi kí.

3. Thái độ: Giáo dục HS thấy những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt, sâu nặng, thiêng liêng.

4. Năng lực: Năng lực cảm thụ văn học.

II. Chuẩn bị:

1. Giáo viên: Kế hoạch dạy học, tập truyện “Những ngày thơ ấu”, chân dung nhà văn Nguyên Hồng.

2. Học sinh: Học bài cũ, soạn bài theo hướng dẫn của GV: Trả lời các câu hỏi: nêu hiểu biết của em về tác giả Nguyên Hồng? Tâm trạng của bé Hồng được bộc lộ như thế nào trong cuộc nói chuyện với người cô và khi gặp mẹ?

III. Các hoạt động dạy và học:

1. Ổn định tổ chức: (1 phút)

Lớp​	Sĩ số​	Ngày giảng​	Điều chỉnh​
8A1​		1/9/2018
8A2​		29/8/2018
8A3​		29/8/2014

2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)

H: Nêu cảm nhận của em sau khi học xong văn bản “Tôi đi học”.

TL: HS nêu cảm nhận riêng trên cơ sở định hướng theo nội dung bài đã học.

3. Bài mới:

HĐ của giáo viên​	HĐ của HS​	Nội dung bài học​
Hoạt động 1: Hoạt động khởi động. Thời gian: 1 phút.​
GV: Những ngày thơ ấu là tậphồi kí viết về tuổi thơ cay đắng của tác giả. Tác phẩm gồm 9 chương, Trong lòng mẹ là chương IV của tập hồi kí….	Lắng nghe
Hoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức. Thời gian: 30 phút​
H. Bằng sự hiểu biết của mình, hãy giới thiệu về tác giả Nguyên Hồng? - GV nhấn lại về tác giả và tác phẩm. H. Nêu xuất xứ VB “Trong lòng mẹ”? - Hướng dẫn HS đọc: + Giọng chậm, tình cảm, chú ý diễn cảm các lời thoại cho phù hợp với nhân vật - đọc mẫu 1 đoạn - Giúp HS tìm hiểu chú thích và giải quyết thắc mắc về các từ khó. H. Dựa vào giải thích SGK, em xếp VB “Trong lòng mẹ” vào thể lại nào? Vì sao? * GV: Ngôi thứ nhất “tôi” cũng chính là tác giả kể chuyện đời mình 1 cách trung thực. H. Nêu ý kiến của em về cách xác định bố cục của VB này? - Cuộc trò chuyện với bà cô, cảm xúc về mẹ (từ đầu ® “người ta hỏi đến chứ?” - Cuộc gặp lại bất ngờ với mẹ và cảm giác vui sướng cực điểm của chú bé Hồng. - Dẫn: Từ việc đọc, tìm hiểu bố cục VB ta có thể nhận thấy VB để cập đến tâm địa của bà cô và tình yêu của chú bé Hồng với người mẹ bất hạnh của chú. H. Ở 2 đoạn văn nhỏ đầu tiên, em biết gì về cảnh ngộ của chú bé Hồng và hoàn cảnh người mẹ tội nghiệp của chú ? H. Nhân vật bà cô được thể hiện qua những chi tiết kể, tả nào? * GV: Cô “cười hỏi” (Chứ không phải lo lắng, nghiêm nghị, hay âu yếm hỏi) ® Vốn nhạy cảm, chú bé Hồng nhận ngay ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười “rất kịch” của người cô. - GV: “rất kịch”: Nghĩa là bà cô giống người đóng kịch trên sân khấu => giả vờ. - Người cô không chịu buông tha, “hỏi luôn” cùng với giọng nói “ngọt”, bình thản, rồi hai con mắt long lanh chằm chặp nhìn chú bé. - Cử chỉ “vỗ vai tôi cười mà nói rằng…” ® giả dối và độc ác. “Mày dại quá đi… và thăm em bé chứ” - Câu nói thể hiện sự ác ý, châm chọc, nhục mạ cố tình săm soi, hành hạ đứa cháu ruột của mình. Bà ta quả là cay nghiệt, cao tay trước chú bé đáng thương. H. Cử chỉ “cười hỏi” và nội dung câu hỏi có phản ánh đúng tâm trạng và tính cáchcủa bà ta hay không? H. Sau lời từ chối của bé Hồng, lời nói, thái độ, nét mặt bà cô ra sao? - Tỏ ra lạnh lùng vô cảm trước sự đau đớn xót xa đến phẫn uất của đứa cháu, kể về sự đói rách, túng thiếu của người chị dâu với sự thích thú ra mặt. - Hai tiếng “em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đó xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn” H. Sau đó, cuộc đối thoại tiếp tục diễn ra như thế nào? H. Việc bà cô mặc kệ cháu “cười dài trong tiếng khóc”, vẫn cứ tươi cười kể các chuyện về chị dâu mình, rồi lại đổi giọng vô vai nghiêm nghị tỏ sự thương xót anh trai - bố bé Hồng, tất cả những điều đó càng làm lộ rõ bản chất gì của bà cô? GV: Tính cách đó là sản phẩm của những định kiến đối với phụ nữ trong xã hội cũ. Hình ảnh bà cô gây cho người đọc sự khó chịu, căm ghét nhưng cũng chính là hình ảnh tương phản giúp tác giả thể hiện người mẹ và tính tình cảm bé Hồng với mẹ mạnh mẽ, mãnh liệt hơn.	Giới thiệu dựa vào phần chú thích SGK Nêu 2 HS đọc tiếp nhau Đọc thầm Trả lời. Nêu Đọc văn bản. Nêu cảm nhận sau khi đọc đoạn đầu Suy nghĩ trả lời. Chỉ ra và phân tích chi tiết. Lắng nghe Lắng nghe, ghi bài. Suy nghĩ trả lời. Suy nghĩ trả lời Trả lời Suy nghĩ trả lời.	1. Tác giả: - Nguyên Hồng (1918 - 1982) là nhà văn bình dị, giàu tình cảm. - Văn ông giàu chất trữ tình. 2. Tác phẩm: - Những ngày thơ ấu là tập hồi kí kể về tuổi thơ cay đắng của tác giả. - Đoạn trích “Trong lòng mẹ” thuộc chương IV của tác phẩm. * Thể loại: - Hồi ký tự truyện. - Kết hợp nhuần nhuyễn các phương thức kể chuyện, miêu tả, biểu cảm. * Bố cục: Chia 2 đoạn - Từ đầu ® “người ta hỏi đến chứ?” - Còn lại. II. Đọc – hiểu văn bản 1. Nhân vật bà cô: - Cô cười hỏi - Giọng “rất kịch” - Giọng ngọt, bình thản, hai con mắt long lanh chằm chặp nhìn chú bé. - Cử chỉ: Vỗ vai Þ Người cô: Lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm. Đó là hình ảnh có ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mủ ruột rà trong xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ.
Hoạt động 3: Hoạt động luyện tập. Thời gian: 5 phút​
H: Tóm tắt đoạn trích Trong lòng mẹ.	HS tóm tắt	III. Luyện tập Tóm tắt: Nguyên Hồng đã kể lại một quãng đời thơ ấu cay đắng khi phải sống với bà cô cay nghiệt, nhưng dù trong cảnh ngộ xa mẹ, cậu bé ấy vẫn có được sự tỉnh táo để hiểu mẹ, yêu thương mẹ vô bờ và có một niềm khao khát cháy bỏng được sống trong tình mẹ.
Hoạt động 4: Hoạt động vận dụng (HS làm ở nhà).​
* GV yêu cầu HS ghi lại bài tập: - Em hiểu thế nào là hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút của nhà văn Nguyên Hồng	Ghi bài
Hoạt động 5: Hoạt động tìm tòi, mở rộng (HS làm ở nhà).​
* GV yêu cầu HS ghi lại bài tập. Tìm đọc tác phẩm “Thời thơ ấu “của nhà văn Nguyên Hồng	Ghi bài

IV. Rút kinh nghiệm .

................................................................................................................................